Poniżej, w części pierwszej, zamieszczono wypis z dokumentów Stolicy Apostolskiej, Konferencji Episkopatu Polski oraz Biskupa Opolskiego dotyczące formacji rodzin diakonów stałych.
W części drugiej znajduje się odnośnik do świadectwa żony diakona stałego Rudolfa Wilczka Victorii Wilczek oraz informacja, gdzie można znaleźć świadectwa żon innych diakonów stałych.
I. WYPISY Z DOKUMENTÓW KOŚCIOŁA NA TEMAT FORMACJI RODZINNE KANDYDATÓW DO DIAKONATU STAŁEGO
Z Dyrektorium o posłudze i życiu diakonów stałych (Kongregacja ds. Duchowieństwa, Directorium pro ministerio et vita diaconorum permanentium, Rzym 1998) [Przedruk za: Selejdak R., Diakonat stały. Dokumenty Soboru Watykańskiego II i Stolicy Apostolskiej. Bibliografia, Biblioteka „Niedzieli”, t. 156, Częstochowa 2004.]:
3. DUCHOWOŚĆ DIAKONA
Duchowość diakońska a sytuacje życiowe
Diakoni żonaci
61. Również sakrament małżeństwa, który uświęca miłość małżonków i ustanawia go skutecznym znakiem miłości, poprzez którą Chrystus daje się Kościołowi (por. Ef 5, 25), jest darem Bożym, który powinien pokrzepiać duszę diakona żonatego. Ponieważ życie małżeńskie i rodzinne oraz praca zawodowa ograniczają czas na posługę, dlatego wymagane jest szczególne zaangażowanie w celu osiągnięcia koniecznej jedności, również poprzez wspólną modlitwę. W małżeństwie miłość staje się międzyosobowym darem wzajemnej wierności, źródłem nowego życia, wsparciem w chwilach radości i cierpienia, jednym słowem, miłość staje się służbą. Ta służba rodzinna, przeżywana w duchu wiary, jest dla innych wiernych przykładem miłości w Chrystusie i dlatego diakon żonaty powinien używać jej jako bodźca do swej posługi w Kościele.
Diakon żonaty powinien czuć się szczególnie odpowiedzialny za dawanie jasnego Świadectwa świętości małżeństwa i rodziny. Im bardziej małżonkowie będą wzrastali we wzajemnej miłości, tym mocniejsze stanie się ich poświęcenie dzieciom i tym bardziej znaczący będzie ich przykład dla wspólnoty chrześcijańskiej. «Ubogacenie i pogłębienie ofiarnej i wzajemnej miłości między mężem i żoną posiada, być może, największe znaczenie
dla włączenia się żony diakona do publicznej posługi swego męża w Kościele»!189. Miłość ta wzrasta dzięki cnocie czystości i rozwija się przez sprawowanie odpowiedzialnego rodzicielstwa, uczenia się szacunku dla współmałżonka i praktyki swego rodzaju wstrzemięźliwości. Cnota ta sprzyja dojrzałemu poświęceniu się, które pozytywnie przejawi się w posłudze, chroniąc przed postawami zaborczymi, idolatrią powodzenia zawodowego, nieumiejętnością organizowania czasu, sprzyjać będzie natomiast prawdziwym relacjom międzyosobowym, delikatności oraz umiejętności przydzielenia każdej rzeczy właściwego miejsca.
Niech będą otoczone troską odpowiednie inicjatywy skierowane do całej rodziny diakona, uwrażliwiające go na posługę diakońską. Należy udzielić pomocy i wsparcia żonie diakona, która wyraziła zgodę na wybór męża”190, tak, aby przeżywała własną rolę z radością i dyskrecją, doceniając to wszystko, co dotyczy Kościoła, a w sposób szczególny obowiązki powierzone swemu mężowi. Z tego powodu wskazane jest, aby była poinformowana o działalności męża, unikając jednak wszelkiej przesadnej ingerencji, oraz umożliwiając uzgodnienie i realizację zrównoważonej i harmonijnej relacji pomiędzy życiem rodzinnym, zawodowym i kościelnym. Również dzieci diakona, jeżeli są odpowiednio przygotowane, będą mogły docenić wybór ojca, angażując się ze szczególną uwagą do apostolatu i stosownego Świadectwa życia.
Podsumowując, można powiedzieć, że rodzina diakona żonatego, tak zresztą jak każda inna rodzina chrześcijańska, jest powołana do wzięcia żywego i odpowiedzialnego udziału w misji Kościoła, w aktualnych warunkach dzisiejszego Świata. «Wobec świata, który ma głęboką potrzebę takich znaków, diakon i jego żona winni być przykładem wierności i nierozerwalności małżeństwa chrześcijańskiego, stawiając czoło z duchem wiary życiu małżeńskiemu i wymaganiom życia codziennego. Niech umacniają oni życie rodzinne, nie tylko we wspólnocie kościelnej, ale także w całym społeczeństwie. Pokażą w ten sposób
również, iż obowiązki rodziny, pracy i posługi mogą harmonizować ze służbą misji Kościoła. Diakoni, ich żony i dzieci mogą być wielką zachętą dla tych wszystkich, którzy angażują się w promocję życia rodzinnego»191.
189 JAN PAWEŁ II, Przemówienie do diakonów stałych w USA, Detroit (19 września 1987), n. 5: Insegnamenti, X, 3 (1987), s. 657.
190 Por. KPK, kan. 1034 $ 2.
191 JAN PAWEŁ II, Przemówienie do diakonów stałych z USA, w Detroit (19 września 1987), n. 5: Insegnamenti, X, 3 (1987), s. 657.
4. FORMACJA STAŁA DIAKONA
Organizacja i środki
Diakoni żonaci
81. Dla diakonów żonatych niech zostaną zaplanowane, oprócz innych, inicjatywy i plany stałej formacji, które będą angażowały w pewnym sensie i w określonych sytuacjach również ich małżonki jak też i całe rodziny, mając zawsze na uwadze odmienność ról i niezależność posługi.
Z Wytycznych dotyczących formacji diakonów stałych (Kongregacja Edukacji Katolickiej, Ratio fundamentalis institutionis diaconorum permanentium, Rzym 1998) [Przedruk za: Selejdak R., Diakonat stały. Dokumenty Soboru Watykańskiego II i Stolicy Apostolskiej. Bibliografia, Biblioteka „Niedzieli”, t. 156, Częstochowa 2004.]:
I. ODPOWIEDZIALNI ZA FORMACJĘ DIAKONÓW STAŁYCH
5. Wspólnoty pochodzenia
Nr 27. Wspólnoty, z których wywodzą się aspiranci i kandydaci do diakonatu, mogą wpływać w istotny sposób na ich formację.
Rodzina
Dla młodszych aspirantów i kandydatów rodzina może stanowić wyjątkową pomoc. Powinna być ona zaproszona do «wspierania procesu ich formacji modlitwą, postawą pełną szacunku, dobrym przykładem cnót rodzinnych, pomocą duchową i materialną, szczególnie w trudnych momentach […] Nawet w przypadku rodziców i innych członków rodziny przeciwnych wybranemu powołaniu lub obojętnych na nie, szczera i spokojna konfrontacja z ich poglądami może dostarczyć bodźców, które przyczynią się znacznie do bardziej świadomego i zdecydowanego dojrzewania powołania […]»29. W przypadku zaś aspirantów i kandydatów żonatych, należy uczynić wszystko, aby zawarte małżeństwo przyczyniało się skutecznie do umocnienia ich formacji do diakonatu.
(29 JAN PAWEŁ II, Adhort. apost. posynodalna Pastores dabo vobis, 68: m. cyt., ss. 775-776.)
II. CHARAKTERYSTYKA KANDYDATÓW DO DIAKONATU STAŁEGO
2. Przymioty odpowiadające stanowi kandydatów
b) Żonaci
Pozytywne doświadczenia rodzinne
Nr 37. «Jeśli chodzi o mężczyzn żonatych, należy zwrócić uwagę, aby byli dopuszczeni do diakonatu ci, którzy żyjąc od wielu lat w małżeństwie, potwierdzili umiejętność kierowania własnym domem i mają żonę i dzieci żyjące na sposób prawdziwie chrześcijański oraz wyróżniają się dobrą opinią».41
Zgoda i przymioty żony
Oprócz stateczności życia rodzinnego, kandydaci żonaci nie mogą zostać dopuszczeni do święceń «jeśli wcześniej nie potwierdzą się nie tylko zgody żony, ale także jej prawości chrześcijańskiej i posiadania naturalnych przymiotów, które nie byłyby przeszkodą ani powodem wstydu dla posługi męża».42
(41 Paweł VI, List apost. Sacrum diaconatus ordinem, III, 13, m.cyt. s. 700; 42 Tamże, III, 11: m. cyt. s. 700. Por. KPK, kann. 1031 § 2; 1050, 30.)
Włączenie żon i dzieci kandydata do programy formacji
Nr 56. Do programu formacji należy włączyć, w odpowiedni sposób, zony i dzieci kandydatów żonatych oraz wspólnoty, do których przynależą. Szczególnie dla żon kandydatów powinno się przewidzieć specyficzny program ich formacji, który przygotowałby je do przyszłej misji towarzyszenia i pomocy mężom w wykonywaniu ich posługi.
IV. WYMIARY FORMACJI DIAKONÓW STAŁYCH
2. Formacja duchowa
Zaangażowanie żon i dzieci
Nr 78. Należy ponadto zatroszczyć się, aby małżonki kandydatów żonatych wzrastały w świadomości powołania męża i własnej misji obok niego. Powinny być więc zapraszane do regularnego uczestnictwa w spotkaniach formacji duchowej.
Również wobec dzieci trzeba podjąć stosowne inicjatywy zmierzające do uwrażliwienia ich na posługę diakońską ojców.
Z Wytycznych Konferencji Episkopatu Polski dotyczących formacji, życia i posługi diakonów stałych w Polsce (2015):
„54. W formację „należy włączyć, w odpowiedni sposób, żony i dzieci kandydatów żonatych. (…) Szczególnie dla żon kandydatów powinno się przewidzieć specyficzny program ich formacji, który przygotowałby je do przyszłej misji towarzyszenia i pomocy mężom w wykonywaniu ich posługi” (RFD 56).
2.3.5. Formacja w aspekcie życia rodzinnego
61. W formacji diakonów żonatych nie należy pomijać znaczenia wkładu, jaki wnoszą oni w kształtowanie swego życia rodzinnego. Mąż i żona wszedłszy we wspólnotę życia, są wezwani, by pomagać i służyć sobie nawzajem (por. KDK 48). Stąd też żona diakona ma pośrednio udział w jego posłudze.
Diakon i jego żona winni być żywym przykładem wierności i nierozerwalności małżeństwa chrześcijańskiego, aby w duchu wiary podejmując wyzwania małżeńskiego życia i wymagania życia codziennego, umacniali życie rodzinne nie tylko wspólnoty Kościoła, ale też całego społeczeństwa. Ich życie ma być świadectwem tego, jak obowiązki rodzinne, praca i posługiwanie mogą być zharmonizowane w służbie misji Kościoła.
Diakoni, ich żony i ich dzieci mogą być przykładem i zachętą dla wszystkich innych, którzy pracują nad kształtowaniem chrześcijańskiego życia rodzinnego. Sprostanie tym zadaniom wymaga odpowiedniego przygotowania, które nosi miano formacji rodzinnej (por. RFD 56; DMD 81).
62. Wskazane jest, by aspiranci, kandydaci na diakonów i sami diakoni stali na-leżeli ze swymi rodzinami do ruchów eklezjalnych, które skierowane są na formację małżeństw i rodzin.
Pierwszym etapem doświadczenia i przeżycia wspólnej formacji będą dla aspirantów i ich rodzin (por. RFD 42, 47) rekolekcje, w miarę możliwości dwutygodniowe, kończące okres propedeutyczny i poprzedzające obrzęd dopuszczenia do grona kandydatów do święceń.”
86. Sytuacja diakonów stałych żonatych wymaga, by prócz już wskazanych form kształcenia permanentnego, angażujących ich osobiście, zaplanować i przedsiębrać „inicjatywy i plany stałej formacji, które będą angażowały w pewnym sensie i w określonych sytuacjach również ich małżonki oraz całe rodziny” (por. DMD 81). Wówczas rodziny diakonów stałych uczestniczyłby na przykład w dwutygodniowej formacji, łącząc wypoczynek ciała z duchową i intelektualną formacją. Chodzi o to, by zaangażowanie pastoralne ojca rodziny nie eliminowało go z życia rodzinnego i jednocześnie, by wypoczynek scalał rodzinę, a dla biorących w nim udział stawał się miejscem wymiany myśli, doświadczeń, intelektualnego namysłu, modlitwy i nawrócenia.
Z „Regulaminu formacji i posługi diakona stałego w diecezji opolskiej”:
Nr 6
g) Zaangażowanie żon i dzieci ‒ w celu wzrastania w świadomości powołania do diakonatu i wykonywanej misji „powinni oni być zapraszani do regularnego uczestnictwa w spotkaniach formacji duchowej” (RF 78). Zwłaszcza żona diakona ma pośrednio wielki udział w jego diakońskiej posłudze. Ich życie ma być świadectwem tego, jak obowiązki rodzinne, praca i posługiwanie mogą być zharmonizowane w służbie misji Kościoła. Diakoni i ich żony oraz dzieci mogą być przykładem i zachętą dla wszystkich innych, którzy pracują nad kształtowaniem chrześcijańskiego życia rodzinnego. Sprostanie tym zadaniom wymaga odpowiedniego przygotowania, stąd potrzeba formacji rodzinnej (RF 56).
Wskazane jest, aby aspiranci, kandydaci na diakonów i sami diakoni należeli ze swymi rodzinami do ruchów eklezjalnych, które skierowane są na formację małżeństw i rodzin. Pierwszym etapem doświadczenia i przeżycia wspólnej formacji dla aspirantów i ich rodzin będą rekolekcje, kończące okres propedeutyczny i poprzedzające obrzęd dopuszczenia do grona kandydatów do święceń (RF 42, 47). Rodzinne zajęcia formacyjne obywać się będą w dniach wolnych pod koniec tygodnia (piątek, sobota i czasem niedziela). Zasadniczo jednak formacja rodzinna odbywać się powinna w ramach zwyczajnego duszpasterstwa parafialnego.
II. ŚWIADECTWA ŻON DIAKONÓW STAŁYCH
1. Świadectwo Victorii Wilczek
2. Świadectwo Kornelii Czogalik w: Diakonat stały w Kościele w Polsce. Historia-teologia-wyzwania”, red. dk. Waldemar Rozynkowski, Wydawnictwo Bernardinum, Pelplin 2019.
3. Świadectwo Izabeli Chmielewskiej w: Diakonat stały w Kościele w Polsce. Historia-teologia-wyzwania”, red. dk. Waldemar Rozynkowski, Wydawnictwo Bernardinum, Pelplin 2019.